مالیات بر ارث چیست؟
در مقاله مالیات چیست و انواع مالیات کدامند توضیح دادیم که مالیات‌ها به ۲ دسته‌ی مستقیم و غیرمستقیم تقسیم می‌شوند. مالیات مستقیم نیز خود به ۲ دسته‌ی مالیات بر دارایی و مالیات بر درآمد دسته‌بندی می‌شوند. در این مقاله قصد داریم به توضیح کامل مالیات برارث بپردازیم. مالیات بر ارث جزیی از مالیات بر درآمد می‌باشد که در این مقاله به توضیح کامل آن می‌پردازیم. با ما در امیدان تکس همراه باشید.
مالیات بر ارث
مالیات بر ارث یک نوع مالیات مستقیم است که زیرمجموعه مالیات بر دارایی است و در واقع به مالیاتی گفته می‌شود که بر دارایی‌های به جا مانده از فرد متوفی اعمال می‌شود.
بعد از فوت هر شخص، اموال و دارایی او بعد از کسر بدهی و هزینه‌های کفن و دفت باید بین وراث پرداخت شود. در این حین وارثان باید درصدی از این دارایی را به صورت مالیات پرداخت کنند. این مبلغ با توجه به موارد مختلف تعیین می‌شود که در ادامه به طور کامل توضیح می‌دهیم.
اگر وارثان مالیات بر ارث را نپردازند در واقع نمی‌توانند دخل و تصرفی در آن دارایی داشته باشند.
تاریخچه
اولین قانون رسمی مالیات بر ارث در ۲۵ آبان ماه سال ۱۳۱۶ تصویب شد؛ سپس این قانون در سال ۱۳۳۶ اصلاح و در سال ۱۳۹۵ دستخوش تغییرات بسیاری شد. به طوری که به آن قانون جدید مالیات بر ارث نیز می‌گویند.
دلیل تغییرات زیاد در قوانین مالیات بر ارث به این دلیل است که مردم این قانون را عادلانه نمی‌دانستند و در رابطه با پرداخت مالیات بر ارث اعتراض داشتند.
مالیات بر ارث در سال ۱۳۹۴ اصلاح شد و در سال ۱۳۹۵ به تصویب رسید.
مالیات بر ارث قانون قدیم (قبل از سال ۹۵)
قبل از سال ۱۳۹۵ دو عامل اصلی پرداخت مالیات بر ارث به شرح زیر بود:
میزان ترکه فرد متوفی (میزان و مقدار ارث باقی‌مانده از فرد فوت شده)
تعداد وراث
برای توضیح ساده تر می‌توان گفت در تاریخ قبل از سال ۹۵ ابتدا میزان ترکه (اموال باقی مانده از فرد) ارزش گذاری می‌شد سپس تعهدات باقی مانده یا دیون فرد کسر می‌شد. اگر شامل معافیت مالیات می‌شد بر ترکه اعمال می‌شد و در نهایت مقدار یا میزان مالیات پرداختی توسط هر ورثه را قانون مشخص می‌کرد.
بعد از فوت شخص، ورثه تا ۶ ماه زمان داشتند که به سازمان امور مالیاتی کشور مراجعه کنند و مدارک لازم را ارائه کنند. مدارک شامل اموال و بدهی‌های فرد فوت شده است که تحت عنوان اظهار نامه مالیات بر ارث تحویل دهند و بعد از تشکیلِ پرونده، گواهی مالیات بر ارث هر ورثه را دریافت کنند.
تنها با داشتن گواهینامه مالیات بر ارث می‌توانستند گواهی انحصار وراثت را دریافت کنند.
قانون جدید مالیات بر ارث
طبق قانون جدیدی که از سال ۹۵ تصویب شد، ابتدا ورثه گواهی انحصار وراثت را می‌گیرند و در هنگام تقسیم ارث و اموال مالیات آن را می‌پردازند.
در قانون جدید بر خلاف قانون قدیمی بعد از گذشت بیشتر از ۶ ماه هم می‌شود برای مالیات و دریافت گواهی انحصار وراثت اقدام کرد و جریمه‌ی بابت تاخیر دریافت نمی‌شود.
محاسبه مالیات ارث
نحوه محاسبه میزان مالیات بر ارث از ۹۵ با موارد زیر صورت می‌گیرد:
تاریخ فوت متوفی
نسبت وراث با متوفی
میزان و ارزش اموال و دارایی های به جا مانده
در قانون قدیم از نرخ مالیات بر ارث برای ورثه بر حسب مجموع ارزش اموال محاسبه می‌شد. اما امروزه ارزش هر کدام از اموال و مالیات پرداختی برای هر کدام متفاوت است؛ بعنوان مثال مالیات مغازه، خودرو، ملک و حساب بانکی با یکدیگر متفاوت هستند که در ادامه تمامی آنها را با جزئیات شرح می‌دهیم.
چه زمانی باید از قانون قدیم مالیات بر ارث استفاده شود؟
قانون جدیدی که تصویب شد به این معنی نیست که قانون قدیم آن دیگر ارزشی ندارد. بلکه هنوز نیز ممکن است در مواردی از قانون قدیم مالیات ارث استفاده شود.
به این صورت که هر کسی که تا قبل از سال ۹۵ فوت کرده باشد، مالیات بر ارث او بر اساس قانون قدیم حساب می‌شود. قانون جدید فقط برای کسانی است که از سال ۹۵ به بعد فوت کرده‌اند.
انحصار وراثت چیست؟
تا به اینجا در رابطه با مالیات بر ارث و قوانین آن توضیح دادیم. حال به توضیح انحصار وراثت می‌پردازیم. انحصار وراثت به معنی تقسیم اموال و دارایی است که از متوفی به جا مانده است و باید بین وارثان تقسیم شود.
گواهی انحصار وراثت
دادگاه بعد از تعیین وارثان حقیقی و میزان ارثیه هر کدام یک گواهی جهت تقسیم ارث و انجام دادن سایر مراحل (حقوقی، بانکی، ثبتی و …) به وارثان می‌دهد که به آن گواهی انحصار وراثت می‌گویند.
هر کدام از وارثان یا طلبکاران متوفی قادر به درخواست و دریافت گواهی انحصار وراثت هستند.
انواع گواهی انحصار وراثت
گواهی انحصار وراثت به ۲ دسته تقسیم می‌شوند:
گواهی انحصار وراثبت محدود
گواهی انحصار وراثت نامحدود
گواهی انحصار وراثت محدود اگر اموال متوفی کمتر از ۵۰ میلیون باشد گواهی انحصار وراثت محدود صادر می‌شود.؛ و اگر اموال متوفی بیشتر از ۵۰ میلیون باشد گواهی نامحدود صادر می‌شود.
تفاوت اصلی این ۲ گواهی در مدت زمان آنهاست. مدت زمان دریافت گواهی محدود ۳ الی ۷ روز کاری است و نیاز به پروسه نشر آگهی ندارد.
ولی مدت زمان دریافت گواهی نامحدود حدود ۴۰ روز است و وراث باید درخواست نشر آگهی بدهند و به همین دلیل زمان‌بر است.
اگر افرادی که گواهی محدود گرفتند در آینده بخواهند ارثیه را بفروشند باید درخواست گواهی نامحدود و نشر آگهی بدهند.
در چه صورت نیاز به اخذ گواهی انحصاروراثت نیست؟
زمانی که متوفی میراث و یا وارثانی نداشته باشد. همچنین زمانی که وارثان قصد فروش و مالکیت ارثیه را نداشته باشند. در این صورت نیازی به انحصار وراثت وجود ندارد.
هزینه‌ی دریافتی انحصار وراثت توسط دفاتر قضایی انجام می‌شود و هر سال با توجه به شرایط مختلف، متفاوت می‌باشد.
مدارک مورد نیاز جهت درخواست گواهی انحصار وراثت
گواهی فوت
شناسنامه و کارت ملی متوفی
شناسنامه و کارت ملی کلیه‌ی متقاضیان دریافت ارث
فرم تکمیل شده انحصار وراثت
استشهادیه شهود که به تایید دفتر اسناد رسمی رسیده است
سند ازدواج متوفی (سند طلاق در صورت وجود)
وصیت نامه متوفی (در صورت وجود)
مراحل درخواست گواهی انحصار وراثت
تکمیل مدارک
مراجعه به دفتر خدمات قضایی
مراجعه به شورای حل اختلاف محل اقامت متوفی
تکمیل فرم انحصار ورثه
مراجعه به دفتر اسناد رسمی و دریافت گواهی استشهادیه
درج آگهی
مالیات بر ارث برای انواع وراث چگونه است؟
تقسیم بندی وارثان متوفی، طبق ماده ۱۸ قانون مالیات های مستقیم به صورت زیر است:
وراث طبقه اول: پدر، مادر، فرزند، زن، شوهر و نوه
وراث طبقه دوم: اجداد، برادر، خواهر و فرزندان آنها
وراث طبقه سوم: عمو، عمه، دایی، خاله و اولاد آنها
طبق قانون کمترین درصد مالیات بر ارث متعلق به دسته اول است و برای دسته دوم نرخ مالیات بر ارث دو برابر دسته اول است و در نهایت دسته سوم چهار برابر دسته اول است.
نرخ مالیات بر ارث
نرخ مالیات بر ارث نسبت به سهم‌الارث به صورت جدول زیر می‌باشد.
| نرخ | طبقه اول | طبق دوم | طبقه سوم |
| تا 5 میلیون تومان | 5% | 15% | 35% |
| تا 20 میلیون تومان | 15% | 25% | 45% |
| تا 50 میلیون تومان | 25% | 35% | 55% |
| بیشتر از 50 میلیون تومان | 35% | 45% | 65% |
از سهم الارث هریک از وراث طبقه اول مبلغ سی میلیون ریال ( ۳۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال) به عنوان معافیت کم می‌شود و آنچه باقی می‌ماند به نرخ های بالا مشمول مالیات می‌شود.
منظور از معافیت برای هریک از وراث طبقه اول، که کمتر از بیست سال سن داشته باشند یا محجور، معلول و یا از کار افتاده باشند مبلغ پنجاه میلیون ریال ( ۵۰,۰۰۰,۰۰۰ ریال ) خواهد بود.
معافیت‌های مالیات ارث
وجوه بازنشستگی و وظیفه، پس انداز خدمت و مزایای پایان خدمت
مطالبات مربوط به خسارت اخراج، بازخرید خدمت و مرخصی استحقاقی استفاده نشده
بیمه های اجتماعی
وجوه پرداختی توسط موسسات بیمه یا بیمه گذاری و یا کارفرما از قبیل بیمه عمر, خسارت فوت
دیه و خسارت.
اموالی که به موسسات دولتی وقف شده‌اند.
80% اوراق و سپرده های بانکی
50% ازارزش سهام شرکت های پذیرفته شده در بورس
40% از ارزش سهام سایر شرکت ها
40% از ارزش دارایی‌های خالصِ سهام شرکت‌های تولیدی، کشاورزی، صنعتی و معدنی.
جدول مالیات بر ارث
| طبقه اول | طبقه دوم | طبقه سوم | |
| سپرده بانکی | 3% | 6% | 12% |
| سپرده ها و موسسات مالی | 10% | 20% | 40% |
| سهام بورس | 0.75% | 1.5% | 3% |
| سهام سایر شرکت‌ها | 6% | 12% | 24% |
| املاک | 7.5% | 15% | 30% |
| سرقفلی
(پول واگزار شده به اشخاص دیگر جهت اجاره) |
3% |
6% |
12% |
| وسایل نقلیه موتوری
(هوایی، زمینی، دریایی) |
2% | 4% | 8% |
| حقوق مالی | 10% | 20% | 40% |
| اموال خارج از کشور
(پس از کسر مالیات پرداختی در خارج از کشور) |
10% |
20% | 40% |
| سایر اموال | 10% | 20% | 40% |
| حق المتیاز | 10% | 20% | 40% |
جرایم مالیات بر ارث
۱.. در قانون جدید بعد از گذشت یک سال از فوت متوفی، اگر ورثه تا موعد تعیین شده اظهارنامه مالیاتی خود را تسلیم نکنند، به طور رسمی مشمول جریمه نمی‌شوند. اما هزینه‌های کفن و دفن و دیون متوفی از معافیت مالیاتی خارج خواهند شد.
در قانون مالیاتی قدیم عدم تسلیم اظهارنامه توسط وراث در مدت ۶ ماه از تاریخ فوت، شامل جریمه‌ای برابر با ۱۰ درصد مالیات متعلقه می‌شود.
اگر وراث گواهی انحصار وراثت را دریافت کنند ولی مالیات بر ارث را در زمان تعیین شده پرداخت نکنند جریمه می‌شوند؛ به ازای هر ماه پرداخت نکردن مالیات باید ۵.۲ درصد مبلغ مالیات را به عنوان جریمه پرداخت کنند.
اگر وراث بعضی از اموال متوفی را ذکر نکنند ۵ درصد از ارزش آن دارایی نقل نشده جریمه می‌شوند.
***
امیدواریم این مقاله از سایت امیدان تکس برای شما مفید و کاربردی باشید.
نظرات خود را در بخش دیدگاه‌ها با ما به اشتراک بگذارید. همچنین هر گونه سوالی که دارید در بخش تماس با ما از مشاورین ما بپرسید. همکاران ما در کنار شما هستند تا مسائل مالیاتی خود را حل کنید.