مالیات چیست و انواع مالیات کدامند ؟

مالیات چیست

مالیات در واقع هزینه است اجباری که افراد یک جامعه اعم از حقیقی و حقوقی در قبال بهره‌برداری از امکانات عمومی، موظف هستند بخشی از درامد و دارای خود را به دولت و نظام حکومتی کشور خود پرداخت کنند.

طبق تعریف سازمان همکاری و توسعه اقتصادی (OECD) مالیات یک هزینه اجباری و بلاعوض است که طبق قانون مردم موظف به پرداخت آن هستند که ممکن است به شخص، موسسه، دارایی و … تعلق بگیرد.

در ادامه به صورت جامع و کامل به توضیح مالیات می‌پردازیم و انواع آن را بیان می‌کنیم. با ما در امیدان تکس همراه باشید.

تاریخچه مالیات

تاریخ مالیات تقریباً شبیه به تاریخ جامعه و فرهنگ است. زیرا اندکی پس از آغاز تمدنی که ما آن را می‌شناسیم، مردم شروع به پرداخت مالیات برای حمایت از چیزهایی کردند که ما اکنون آن‌ها را ‌بدیهی می دانیم: غذا، مسکن، زیرساخت‌ها، دفاع و موارد دیگر.

امروزه نیز مهم نیست چه شغل و یا نقشی در جامعه داشته باشیم، زیرا همگی موظف به پرداخت مالیات هستیم. شاید برای همین بنجامین فرانکلین اصطلاح جالبی را به زبان آورد:

“هیچ چیز قطعی نیست جز مرگ و مالیات”

اولین گزارش مالیات سازمان یافته حدود 3000 سال قبل از میلاد در مصر گزارش شده است. درواقع فرعون درآن زمان مأمورانی را می‌فرستد تا یک پنجم کل برداشت غلات را به عنوان مالیات بگیرند.

مالیات حتی در زمان یوسف پیامبر نیز رواج داشت. حتی یوسف با مالیات‌ و روش‌هایی که به کار گرفت توانست قحطی ۷ ساله را پشت سر بگذارد.

زمانی که تمدن یونان بر بیشتر اروپا، شمال آفریقا و خاورمیانه غلبه کرد، شیوه مالیات به رشد خود ادامه داد. در سلسله بطلمیوس در سال ۱۹۶ قبل از میلاد مسیح، سندی برای قوانین مالیاتی جدید وضع شد. این سند سنگ روزتا نام داشت که در اصل یک لوح گلی فشرده بود. این سنگ در سال ۱۷۹۹ کشف شد.

بعد از آن در روم باستان، اروپا، یونان، ایران و امپراتوری مغول مالیات رواج پیدا کرد. کشورهای دیگر نیز مالیات را الگو گرفتند و اینگونه شد که به مرور مالیات به تکامل رسید و اکنون جایگاه بسیار مهمی در دنیا دارد.

کشور ما ایران نیز از این مستثنی نیست و مالیات در زمان‌های بسیار دور در آن رواج داشته است. در ادامه تاریخچه مالیات در ایران را بررسی خواهیم کرد.

تاریخچه مالیات در ایران

در ایران یکی از قدیمی‌ترین کشورهایی است که اقدام به اخذ مالیات از شهروندان خود کرد؛ درواقع طبق ثبت و گفته مورخان ایرانیان اولین مالیات را حدود ۵۰۰۰ سال پیش به دولت و حکومت خود پرداخت کردند. اما ابتدایی ترین مالیات ثبت شده و در دسترس، زمان حکومت داریوش بزرگ تنظیم و میزان پرداخت آن توسط مردم به حکومت تعیین شده است. همچنین زنان و کودکان معاف از پرداخت مالیات بودند.

بعد از آمدن اسلام در ایران مالیات نیز متفاوت‌تر از قبل شد. مالیات‌های جدیدی نیز مانند مالیات املاک، ضرابخانه، کشتی‌رانی، معدن‌ها و همه‌ی صنعت‌کاران به شمار مالیات‌ها اضافه شد. در دین اسلام وجود خمس و ذکات نشان از پرداخت بخشی از دارایی است. این موارد نیز تاثیرات بسیار در پرداخت مالیات داشته‌اند.

هدف از مالیات چیست

همانطور که در بخش مالیات چیست گفته شد، مالیات برای تامین هزینه‌های دولت است تا بتواند کشور را از نظر اقتصادی و جنبه‌های دیگر به راحتی مدیریت و ساماندهی کند.

از دیگر اهداف و مزایای مالیات می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• کاهش نرخ تورم
• تقویت زیرساخت اقتصادی کشور
• امنیت و رفاه مردم
• حمایت از فقرا و اقشار کم‌درآمد
• به جریان افتادن منابع اقتصادی کشور
• کمک به تحقق اهداف سیاسی کشور
• افزایش تولید و ثروت ملی
• رشد سریع صنعت و تجارت
• توجه مراقبت‌های بهداشتی
• تامین کالاهای عمومی
• و …

مالیات چیست

در واقع مالیات از دوران قدیم تاکنون یک راه کسب درآمد و پرداخت هزینه های عمومی (شهروندی و رفاهی مردم) توسط دولت‌ها بوده است.

تقریبا در تمام کشورها مالیات به عنوان یک منبع درآمد مهم برای دولت و حکومت بشمار می‌رود و عدم پرداخت آن جرایمی را در پی دارد.

میزان پرداخت مالیات یک مبلغ مشخص نیست در واقع نظام‌های دولتی به ازای درامد و دارایی افراد این میزان را مشخص می‌کنند تا هیچ خللی بر کسب و کارها وارد نشود.

در گذشته پرداخت مالیات به دولت‌ها تنها به عنوان یک منبع درآمد برای دولت‌ها ارزیابی می‌شد اما امروزه در کشورهای پیشرفته به عنوان ابزاری جهت برپایی سیاست های عدالتی، قوانین شهروندی یک کشور و کاهش فشار بر افراد با درآمد ناچیز، کاربرد دارد.

شخص حقیقی کیست؟

به هر کدام از افراد جامعه یا مردم که با اتکا به شخصیت خود موظف به پرداخت مالیات هستند شخص حقیقی گفته می‌شود.

به طور ساده تر همه‌ی انسان ها از زمانی که متولد می‌شوند تا زمانی که میمیرند دارای شخصیت حقیقی هستند.

“بر اساس بندهای ۲ و ۳ ماده ۱ قانون مالیات‌های مستقیم در ایران، هر شخص حقیقی نسبت به درآمدهایی که از ایران یا خارج از ایران کسب می‌کند مشمول به پرداخت مالیات است؛ همچنین هر شخص حقیقی مقیم خارج از ایران نیز نسبت به درآمدهایی که در ایران کسب می‌کند مشمول پرداخت مالیات می‌باشد.”

شخص حقوقی کیست؟

شخص حقوقی در واقع در مورد افراد کسب و کارها و تجار است در واقع هر شرکت، کسب و کار یا موسسه را یک شخص حقوقی می‌نامیم. شخص حقوقی متشکل شده از دو یا چند شخص حقیقی می‌باشد.

نرخ مالیات

نرخ مالیات میزان مالیات پرداختی توسط افراد حقیقی و حقوقی است. به طور ساده‌تر مبلغی است که توسط مردم یا کسب و کارها طبق قانون به دولت و حکومت پرداخت می‌شود.

با افزایش درآمد، نرخ مالیات نیز تغییر می‌کند.

انواع مالیات‌ها کدامند؟

به طور کلی مالیات‌ها به دو دسته تقسیم‌ می‌شوند؛ این دو دسته عبارت‌اند از:

مالیات مستقیم

مالیات غیرمستقیم

مالیات مستقیم چیست؟

مالیات مستقیم مالیاتی است که به طور مستقیم از دارایی و درآمد مردم کسب می‌شود. مالیات مستقیم نیز خود به چند دسته‌ی اصلی زیر تقسیم می‌شوند:

• مالیات بر درآمد
• مالیات بر دارایی

مالیات بر درآمد

مالیات بر درآمد بخشی از درآمد افراد(درآمد کسب شده نه ثروت) است که به دولت یا سایر سازمان‌ها پرداخت می‌شود و بسته به درآمد پرداخت کننده متفاوت است.

انواع مالیات بر درآمد عبارتند از:

• مالیات بر درآمد اجاره املاک
• مالیات بر درآمد کشاورزی
• مالیات بر درآمد حقوق
• مالیات بر درآمد مشاغل
• مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی
• مالیات بر درآمد اتفاقی

مالیات بر دارایی

مالیات بر دارایی بخشی از ثروت افراد است که به دولت یا سایر سازمان‌ها پرداخت می‌شود و بسته به سرمایه و ثروت افراد پرداخت کننده متفاوت است.

انواع مالیات بر دارایی عبارتند از:

• مالیات بر ارث
• حق تمبر

مالیات غیرمستقیم

این نوع مالیات به طور غیرمستقیم بر قیمت کالاها و یا خدمات اضافه می‌شود و به مصرف کننده تحمیل می‌گردد. مالیات غیرمستقیم به دسته‌های زیر تقسیم‌بندی می‌شود:

• مالیات بر واردات و عوارض گمرکی
• مالیات بر مصرف و فروش
• مالیات بر تولید(افزوده مالیاتی)
• مالیات بر ارزش افزوده(VAT)

در این نوع مالیات، خریدار مالیات را به عنوان بخشی از قیمت کالای خریداری شده می‌پردازد. در واقع می‌توان گفت که مالیات غیر مستقیم نقطه مقابل مالیات مستقیم است زیرا در پرداخت این نوع مالیات واسطه وجود دارد.

به عنوان مثال:

شخصی کالا یا خدماتی را از مغازه، شرکت یا موسسه‌ای دریافت می‌کند. مالیات آن کالا یا خدمات را بعنوان بخشی از قیمتِ آن محصول یا خدمات دریافتی، به طرف مقابل می‌پردازد و آن شخص (مغازه، موسسه یا شرکت) در هنگام تسلیم اظهار نامه مالیاتی خود به دارایی، عواید مالیاتی را که قبلا کسب کرده است را نیز تحویل می‌دهد.

درواقع مالیات غیرمستقیم بخش چشمگیری از کل درآمد دولت را تشکیل می‌دهد.

انواع مالیات غیر مستقیم

مالیات بر واردات

هر کشوری به دلایل مختلفی منجر به وارد کالا یا محصولی از کشورهای دیگر می‌شود که یکی از مهمترین منبع درآمدهای دولت بحساب می‌آید. همچنین دولت برای حمایت از کالاهای داخلی، واردات را مشمول مالیات قرار داده است که به آن مالیات بر واردات می‌گویند. مالیات بر واردات صرف بودجه دولت می‌شود.

انواع مالیات بر واردات عبارتند از:

• گمرک
• سود بازرگانی
• عوارض خودرو وارداتی
• حق ثبت سفارش کالا و عواید جایگزین آن

مالیات بر مصرف و فروش

مالیات بر مصرف و فروش یا مالیات بر مصرف بر روی قیمت کالاها و خدمات مصرف شدهِ توسط مردم، کشیده می‌شود به گونه ای که میزان مالیات و قیمت کالا برای شخص قابل تشخیص نیست زیرا جزوی از قیمت کالا مصرفی را شامل می‌شود.

در واقع هرچه مصرف مردم بیشتر باشد مالیات مصرف نیز بیشتر خواهد بود.

در مالیات بر فروش فروشنده موظف است که مبلغ مالیات را جدا از قیمت کالا روی کالای مذکور بکشد و از میزان آن مشتری را اگاه سازد که این نوع مالیات در ایران رایج نیست.

انواع مالیات بر مصرف و فروش عبارتند از :

• مالیات بر فراورده های نفتی
• مالیات تولید الکل
• مالیات نوشابه ‌های غیر الکلی
• مالیات تولید سیگار
• مالیات فروش خاویار
• مالیات اتومبیل‌های داخلی

مالیات بر تولید

مالیات بر تولید یا افزوده مالیاتی مالیات وارد شده بر کالاهای تولیدی است که در هنگام ساخته شدنِ آن کالا، مشمول به پرداخت مالیات می‌شود.

مالیات بر ارزش افزوده

مالیات بر ارزش افزوده یا Value-added Tax یک نوع مالیات جدید است که از مرحله تولید تا فروش و توزیع محصول محاسبه می‌شود و از خریدار (مصرف کننده) نهایی گرفته می‌شود.

این نوع مالیات هر سه ماه یک بار محاسبه شده و افراد ملزم به پرداخت آن هستند.

طبق ماده سه قانون مالیات مالیات بر ارزش افزده مالیاتی است که بر تفاوت بین ارزش کالاها و خدمات عرضه شده با ارزش کالاها و خدمات خریداری یا تحصیل شده در یک دوره معین وضع می‌گردد.

مالیات بر ارزش افزوده به تمامی خدمات و کالاهای که در قبال پول معامله می‌کنند تعلق می‌گیرد.

انواع مالیات بر ارزش افزوده:

• مالیات بر ارزش افزوده تولیدی
• مالیات بر ارزش افزوده درآمدی
• مالیات بر ارزش افزوده مصرفی

همانطور که از خواندن این مقاله متوجه شدید، تقریبا در تمام مراحل زندگی در حال پرداخت مالیات مستقیم و غیرمستقیم هستیم؛ اما شرکت‌ها و افرادی هستند که دائم راه و شیوه ای برای فرار پرداخت مالیات دارند.

باید بدانید که طبق قانون، مالیات اجباری است و هیچ راه فراری برای عدم پرداخت مالیات یا کمتر پرداخت آن ندارید و اگر دولت متوجه شود که افراد با راهکاری در فکر دور زدن مالیات به هر روشی حال پرداخت نکردن یا کمتر پرداخت کردن شوند؛ آن فرد فرار مالیاتی کرده و جرائمی آن را دربر خواهد گرفت.

فرار مالیاتی چیست؟

هر روش و تلاش غیرقانونی که در جهت پرداخت نکردن مالیات یا کمتر پرداخت کردن مالیات باشد را فرار مالیاتی گویند که شامل مجازات مالیاتی می‌شود.

برای فرار مالیاتی مجازات های مختلفی وجود دارد؛ مجازات فرار مالیاتی بستگی به نوع مالیات‌‌شان متفاوت است. ولی حبس و جریمه‌ی سنگین مالی از مجازات فرار مالیاتی است.

نمونه های از فرار مالیاتی

عدم تنظیم درست ترازنامه و صورت های سود و زیان

عدم تحویل اظهار‌نامه و ترازنامه به اداره مالیات و دارایی

پنهان کردن کسب و کار و عملکرد اقتصادی

تنظیم معاملات با نام افراد دیگر

***

امیدواریم این مقاله از سایت امیدان تکس برای شما مفید و کاربردی باشید.

نظرات خود را در بخش دیدگاه‌ها با ما به اشتراک بگذارید. همچنین هر گونه سوالی که دارید در بخش تماس با ما از مشاورین ما بپرسید. همکاران ما در کنار شما هستند تا مسائل مالیاتی خود را حل کنید.