دادرسی مالیاتی چیست؟

 در یک کشور همه افرادی  که به نوعی صاحب درآمد و کسب و کار هستند،موظف به پرداخت مالیات می شوند.

به منظور پرداخت مالیات سالیانه که طبق قانون کلیه افراد حقیقی و حقوقی موظف به پرداخت آن هستند، لازم است فرم های مشخص و برنامه ریزی شده که توسط سازمان اداره مالیات کشور تهیه و تنظیم شده را صادقانه و به موقع تکمیل کرده و برای طی مراحل قانونی و پرداخت مالیات اقدام کنند.

 یکی از عوامل پیشرفت در یک کشور متمدن، برنامه ریزی های حساب شده و عدالت اداری می باشد، خصوصاً زمانی که پرداخت مالیات توسط صاحبان درآمد از مهمترین عوامل در اداره امور کشور باشد.

 در کشور ما با توجه به تغییرات اساسی در برنامه و بودجه و عدم وابستگی اداره کشور به منابع نفتی، پرداخت مالیات سالانه نقش مهمی در اداره امور کشور ایفا می کند.

 با توجه به اهمیت پرداخت مالیات و تسلیم اظهارنامه مالیاتی به سازمان اداره مالیات کشور، حق مسلم افراد می باشد که درمواقع لزوم بتوانند ازحقوق طبیعی خود دفاع کنند.

دادرسی مالیاتی

بر طبق قانون، افرادی که موظف به پرداخت مالیات به دولت هستند بعد از تکمیل فرم اظهارنامه و تسلیم آن به سازمان اداره مالیات، مبلغ قابل پرداخت بر طبق اظهارات تعیین می شود.

پرداخت کننده مالیات چنانچه بعد از مشاهده مبلغ قابل پرداخت به آن اعتراضی داشته باشد و یا نسبت به چگونگی پرداخت آن معترض شود حق دارد، با استفاده از دادرسی مالیاتی برای رفع این مشکل اقدام کند.

 به طور کلی رفع هرگونه اختلاف میان موُدیان مالیاتی و اداره مالیات با استفاده از دادرسی مالیاتی رسیدگی می‌شود.

 در دادرسی مالیاتی برای اعتراض به رای ممیز اداره امور مالیاتی و حل هرگونه اختلاف مالیاتی باید به مراجع قانونی  مختلفی مراجعه کنند.

مراحل دادرسی مالیاتی

در اولین مرحله رئیس امور مالیاتی برای رسیدگی به این مشکل تعیین شده است.در صورتی که اعتراض مودی پذیرفته نشود، پرونده به هیئت حل اختلاف مالیاتی ارجاع داده می شود. قابل ذکر است که هیئت حل اختلاف بستگی به نوع پرونده مالیاتی و شرایط آن دارد.

 در صورتی که پرونده دادرسی مالیاتی در هیئت حل اختلاف حل نشود، مودی شکایت خود را به شورای عالی مالیاتی می‌برد که این امر مستلزم شرایط و مقررات خاص خود می باشد.

در این مرحله چنانچه باز هم مسئله حل نشود، طی شرایط خاصی مودی می تواند شکایت خود را به هئیت سه نفری که توسط وزارت اقتصادی و دارایی تعیین می شود ببرد.

بعد از این مراحل اگر موُدی به حق خود اعتراض داشته باشد و پرونده حل نشده باشد، میتواند از اداره امور مالیاتی به دیوان عدالت اداری شکایت کند.

در این مرحله پرونده جنبه حقوقی-قضایی پیدا کرده و موُدی باید از یک وکیل دادگستری برای رسیدگی به پرونده خود استفاده کند.

باید متذکر شد، برای موفقیت در هر یک از مراحل فرآیند دادرسی مالیاتی،بسیار مهم است که فرد شاکی آگاهی و تسلط کافی به قوانین مالیاتی داشته باشد و همچنین به خوبی بتواند دادرسی مالیاتی را در هر مرحله پشت سر بگذارد.

دادرسی مالیاتی ارقام سنگین

دادرسی مالیاتی پرونده‌هایی با ارقام سنگین، نیازمند فرد یا افرادی با تجربه، مسلط و توانمند است که سابقه دادرسی مالیاتی داشته و به فرآیند دادرسی مالیاتی آشنا باشند. به منظور موفقیت در دادرسی مالیاتی پیشنهاد می‌شود به شرکت های حسابداری که در این زمینه فعالیت دارند و مورد تایید سازمان مالیات می باشند مراجعه کنند تا در این زمینه از متخصصان و افراد حرفه ای کمک بگیرند.

 باید توجه داشت که نظام مالیاتی در هر کشور با توجه به تعامل گسترده آن با حقوق شهروند، اثر قابل توجهی بر سطح رضایت کندی جامعه دارد، همچنین کارکرد نامطلوب این نظام می تواند زمینه ساز بروز نارضایتی اجتماعی و سیاسی شود.

 توجیه پذیر بودن ادامه فرآیند دادرسی مودُی  طی چندین مرحله و زمان دار بودن کسب نتیجه‌ای که در نهایت ممکن است مطلوب و منصفانه نباشد باعث نارضایتی بلاتکلیفی افراد می شود از این رو در اصلاحیه قانون جدید بسیاری از این مشکلات رفع شده است.

 دادرسی یکی از واجبات کارکرد مطلوب نظام  مالیاتی است.

بررسی و مقایسه  دادرسی مالیاتی در کشور انگلیس و ترکیه با ایران

ساختار دادرسی درون سازمانی برخی کشورها (به ویژه ترکیه و انگلیس ) بر اساس دادرسی اداری است. در حالی که ساختار دادرسی درون سازمانی در ایران مبتنی بر دادرسی قالب هیأت های حل اختلاف مالیاتی است.

در کشورهای ترکیه و انگلیس، نهادی مشابه هیأت های مذکور در ایران وجود ندارد، و همچنین ساختار دادرسی برون سازمانی این کشورها که غالباً به صورت دادرسی قضایی است نسبت به ساختار قضایی ایران در این مورد تنها دیوان عدالت اداری فعالیت دارد، و با توجه به وجود دادگاه های سطح بندی شده توسعه یافته تر نیز می باشد.

تعداد مراحل دادرسی مالیاتی در این کشورها در مقایسه با ایران محدودتر است.

مراحل دادرسی در ایران شامل 7 مرحله است، که تنها یک مرحله از آن در سیستم قضایی تعریف شده است و در سایر مراحل، سازمان مالیاتی درگیر رسیدگی به اعتراضات می باشد.

 یکی از نکات قابل توجه در ارتباط با ساختار دادرسی مالیاتی کشورهای مذکور وجود فرایندهایی به منظور کاهش حجم مراجعات به مراکز دادرسی مالیاتی نباشد.

از دیگر نکات قابل مقایسه  و مهم، شفافیت در امر اطلاع رسانی در خصوص مراجع دادرسی مالیاتی و مراحل طی فرآیندهای مربوطه است که این موضوع به ویژه در مورد انگلیس مشهود است.

 آسیب شناسی دادرسی مالیاتی در ایران

ما در ایران حجم بالای پرونده‌های ارجاعی به مراجع دادرسی را داریم زیرا؛ سازمان امور مالیاتی کشور اشراف اطلاعاتی قوی نسبت به فعالیت های اقتصادی مودیان ندارد، در نتیجه بخش عمده فرآیند تشخیص درآمد مشمول مالیات بصورت علی الراس انجام می شود که این امر زمینه ساز بروز اختلافات میان مودی و سازمان می باشد.

ناآگاهی مودیان نسبت به قوانین و مقررات مالیاتی باعث بروز اختلافات میان موُدی و سازمان مالیاتی است.

پیچیدگی قوانین و مقرارت به عوامل متعددی نظیر پایه های مالیاتی، ساختار نرخ های مالیاتی، کشور قانونی، معافیت ها و مشوق های مالیاتی، جرائم مالیاتی و بطور کلی به مولفه های ساختاری قانون مالیات و نیز به ویژگی های اداری مالیات استانی بستگی دارد.

حجم بالای ابلاغ قانونی؛بر اساس مفاد تبصره ماده (239) قانون مالیات های مستقیم اگر برگه های تشخیص مالیاتی به صورت قانونی ابلاغ شود،به این مفهوم است که مودُی یا مستخدمین وی و یا وابستگان و در محل اقامت قانونی حضور نداشته و یا از دریافت برگ تشخیص استنکاف و خودداری کند و نیز ابلاغ از طریق انتشار آگاهی در روزنامه های کثیر الانتشار صورت پذیرد، پرونده امر باید به هیأت حل اختلاف مالیاتی ارسال شود.

از دیگر معایب نقش کم رنگ ممیز کل در جلوگیری از ارجاع پرونده به هیأت های حل اختلاف می باشد؛

ممیز کل، اصلی ترین مرجع حل و فصل اختلافات در مرحله دادرسی اداری می باشد که با توجه به اختیارات قانونی می تواند نقش مهم و بسزایی  در جلوگیری از ارجاع پرونده به مراجع دادرسی بالاتر ایفا کند.

از مهم ترین عوامل طولانی بودن زمان دادرسی مالیاتی می‌باشد.

 قانون جدید مالیات بر ارزش افزوده چه تاثیری بر دادرسی مالیاتی دارد؟

 قانون جدید مالیات بر ارزش افزوده تاثیر مثبت و به سزایی بر چگونگی جریان دادرسی مالیاتی داشته است، از جمله:

در احکام قانون مالیاتهای مستقیم

محوریت بر استقلال هیات حل اختلاف مالیاتی از اداره مالیاتی

از آنجایی که  نخستین مرحله رسیدگی به دادرسی مالیاتی، هیأت حل اختلاف مالیاتی بدوی و سپس هیات حل اختلاف تجدید نظر است.

این هیات متشکل از سه عضو شامل یک نفر نماینده سازمان امور مالیاتی، یک نفر حقوقدان آشنا به مسائل مالیاتی و نفر سوم نماینده از صنف مودی است.

خوشبختانه در اصلاحیه جدید قانون، بر استقلال هیات حل اختلاف مالیاتی  تاکید شده است.

رسیدگی این هیأت به اختلاف اداره مالیاتی و مودی، از نظر حقوق دادرسی دو طرفه و ترافعی می باشد.( اگر افراد به علت وقوع اختلاف در دادگاه حاضر شوند و برای حل این منازعه و اختلاف حکمی صادر شود حکم ترافعی گویند.)

 بر طبق قانون جدید استقلال هیأت حل اختلاف مالیاتی ضامن بی طرفی اعضاء، دادرسی عادلانه و رعایت حقوق شهروندی است.

 علت تاکید قانون بر استقلال هیأت ها، شائبه وابستگی هیأت حل اختلاف به سازمان امور مالیاتی بوده که می تواند رعایت اصل عدالت و بی طرف بودن اعضاء در دادرسی مالیاتی را تحت تاثیر قرار دهد به ویژه اینکه این هیأت در سازمان امور مالیاتی مستقر شده است.

در اصلاحیه جدید بر عدم وابستگی این هیأت با سازمان مالیاتی تاکید شده است و هیأت استقلال کامل دارد.

این هیأت به عنوان مرکز دادرسی مالیاتی ذیل رئیس کل سازمان امور مالیاتی ایجاد می شود.

رعایت اصل بی طرفی و عدالت محوری اعضای هیأت

در اصلاحیه قانون مالیات های مستقیم، بر رعایت اصل عدالت و بی طرفی  کلیه اعضا در دادرسی و انشای رای تاکید بسیاری شده است.

این بدان معنی است که برای طرفین فرصت برابر در نظر می باشد و همچنین رعایت تمام حقوق قانونی طرفین، توجه کافی به دلایل، دفاعیات و مستندات و مستدل بودن رای و رعایت تضمین دادرسی عادلانه در ضمن رسیدگی به دادرسی مالیاتی برای مودیان.

شایان ذکر است در قانون، ضمانت اجرایی برای رعایت بی طرفی و عدالت تصریح نشده است با این حال بر حسب عموم مراتب حقوقی، عدم رعایت الزامات بی طرفی و عدالت می تواند به عنوان عدم رعایت تشریفات قانونی دادرسی ،باعث بی اعتباری نتیجه و نقص آن توسط مراجع دادرسی بالاتر شود.

تعیین مهلت برای صدور رای هیأت حل اختلاف مالیاتی

در دادرسی مالیاتی جدید اعضاء هیأت حل اختلاف موظف هستند، پس از جلسه دادرسی حداکثر تا سه روز رأی خود را اعلام کنند.

این اصلاحیه به منظور سرعت بخشیدن به روند پرونده مالیاتی و به نفع طرفین است.از نظر حقوقی، تکلیف به صدور رأی ظرف سه روز، به نوعی از ملزومات دادرسی است و ضمانت اجرای ناشی از عدم رعایت آن، باعث ابطال رأی صادره خارج از مهلت قانونی خواهد بود.

اعلام رأی توسط عضو حقوقدان هیأت

در مقررات قبل در مورد دادرسی های مالیاتی، حکمی در مورد اینکه مسئولیت انشا و اعلام رأی بر عهده کدام یک از سه عضو باشد مقرر نشده بود.

در اصلاحیه جدید، انشای رای برعهده عضو حقوقدان هیأت قرار گرفته است، این تغییر به منظور تضمین مستدل و مستند بودن رای می باشد.

باید توجه داشت که رأی و نظر اعضای دیگر هیأت دادرسی در جایگاه خود مهم و قابل تاُمل است.

انشای رای توسط حقوق دان باید در چارچوب و بر مبنای تشخیص جمعی هیأت باشد و به امضای تمام اعضا برسد.

 حق مودی برای حضور کامل در جلسه دادرسی هیأت و امکان دفاع از حقوق خود:

طبق این اصلاحیه مودُی در جلسه دادرسی مالیاتی که به صورت کامل حضور دارد و می تواند دفاعیات و مستندات لازم  را برای دفاع از حقوق خود ارائه دهد.

این حق شامل تکلیف هیأت به ثبت دفاعیات و اظهارات مودُی در صورت جلسه است.

عدم رعایت این حق موجب بی اعتباری رای و تصمیم هیأت دادرسی مالیاتی خواهد شد.

 مستندسازی فرآیند برگزاری جلسات هیأت حل اختلاف:

در اصلاح جدید قانون، سازمان امور مالیاتی مکلف به مستندسازی و گزارش فرآیند برگزاری جلسات به صورت کامل شده است.

باید در نظر داشت جلسات هیأت حل اختلاف مالیاتی کاملا رسمی است، مستند سازی این جلسات برای نظم بخشیدن به دادرسی، ضمانت رعایت الزامات دادرسی منظم و حقوق طرفین و نیز نظارت کوثر بر عملکرد هیأت امری ضروری است.

 حق مودُی در دسترس کامل به مفاد پرونده:

در اصلاحیه قانون جدید دادرسی مالیات مودُی اجازه دارد یک هفته قبل از تشکیل جلسه هیأت به کلیه مفاد کامل پرونده مالیاتی و سوابق درج شده در آن به صورت کامل دسترسی داشته باشد.

با در نظر گرفتن تمامی حقوقی که در قانون جدید دادرسی برای پرداخت کنندگان مالیات در نظر گرفته شده، دسترسی به نظام دادرسی مالیاتی عادلانه نیازمند احکام قانونی بیشتر و نیز پیش بینی ضمانت های قانونی برای آن است با این حال تغییرات و اصلاحات جدید در قوانین دادرسی مالیاتی گامی موُثر در توسعه حقوق اعتراضی مودُی می باشد.

توجه به تغییرات اساسی در دادرسی مالیاتی کشور بر طبق اصلاحیات جدید مالیات بر ارزش افزوده امید است مشکلات مودیان مالیاتی مرتفع شده و بتوانند به حقوق اصلی خود دست پیدا کنند و همچنین چالش های دولت در زمینه رسیدگی به پرونده های مالیاتی و پرداخت کنندگان مالیات حل شود.

***

این مطلب توسط تیم کارشناسان امیدان تکس نگارش و جمع‌آوری شده است، اگر در خصوص مالیات بر ملک و یا هر گونه ابهام دیگری در مورد مالیات دارید، می‌توانید از طریق مشاوره مالیاتی اقدام کنید.

کارشناسان امیدان تکس در اسرع وقت با شما تماس می‌گیرند.

مشاوره رایگان مالیاتی | کلیک کنید |

آدرس و تلفن مجموعه مالیاتی امیدان تکس: تماس با ما | کلیک کنید|